ارزش افزوده اقتصادی (EVA )

ارزش افزوده اقتصادی  (EVA )

مفهوم ارزش افزوده اقتصادی (EVA)

ارزش افزوده اقتصادی معیار اندازه‌گیری عملکردی است که راه‌های منجر به افزایش یا از بین رفتن ارزش شرکت را به درستی محاسبه می‌نماید. این معیار نشاندهنده سود باقیمانده پس از کسر هزینه‌های سرمایه‌ای است.
 
ارزش افزوده اقتصادی (EVA) یک معیار عملکرد ساده تلقی می‌شود و تصویر واقعی از ایجاد ثروت برای سهامداران ارائه کرده و در اتخاذ تصیمات سرمایه‌گذاری و شناسائی فرصت‌هائی برای بهبود و توجه به منافع کوتاه‌مدت همانند منافع بلندمدت به مدیران کمک می‌کند.
تاریخچه ارزش افزوده اقتصادی :
ابزار تحلیلی EVA، در سال  1982 از سوی موسسه «استرن و استیوارت»واقع در نیویورک به کار گرفته شد.
ارزش افزوده اقتصادی اولین بار توسط استرن-استوارت جهت ارائه خدمات مشاوره ای به شرکتهایی که میخواهند یک سطح جبران خدمت مناسبی را برای مدیرانشان را تعیین کنند ، ایجاد و ارائه شد.
نوآورانی مانند استرن محدودیت عملی سودهای حسابداری را مورد بازبینی وسازماندهی مجدد قرار دادند. برخلاف معیارهای سنتی مانند EBIT (سود پس از کسر بهره و مالیات) و NOPAT  (سود خالص عملیاتی پس ازکسربهره ومالیات) و ...،  EVA سودآوری واقعی شرکت‌ها را مورد بررسی قرارمیدهد.
شرکت‌های بزرگی مانند Coca-cola،  EVA را به عنوان راهنمای ایجاد ارزش برای سهامدارن به‌کار می‌برند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری مانند : Management Global asset از EVA، در انتخاب سهام، ساختار پرتفوی و فرایند کنترل ریسک استفاده می‌کنند.

ارزش چیست ؟

عبارت است از بار معنایی خاص که انسان به برخی اعمال ، حالتها و پدیده ها نسبت می دهد. معیارهای ارزیابی عملکرد:
1-ارزیابی عملکرد با استفاده از تجزیه و تحلیل نسبت‌های مالی
2-ارزیابی عملکرد با ترکیب اطلاعات حسابداری و بازار
3-ارزیابی علمکرد با استفاده از داده‌های مدیریت مالی
4-ارزیابی عملکرد با استفاده از داده‌های اقتصادی
مشکلات ارزیابی عملکرد در بند های 1 ، 2و3
معیارهای اولیه همچون سود ، رشد سود، سود هر سهم (EPS) سود نقدی هر سهم
(DPS) و سود قبل از بهره و مالیات(EBIT)وبازده سرمایه گذاری ROI) ) ونرخ  بازده سرمایه و... به واسطه استفاده از سود حسابداری دارای ایرادات وعیوبی بودند  زیرا این سود در اثر موارد زیر قابل تغییر است:
1-روش‌های ارزشیابی موجودی‌ها
2-روش‌های استهلاک دارائی‌های ثابت
3-روش‌های برخورد با هزینه‌های سرمایه‌ای
4-روش‌های ذخیره‌گیری
5-روش‌های استهلاک سرقفلی تلفیقی

چرایی و چگونگی مطرح شدن EVA

1-جدائی مالکیت از مدیریت (تضاد منافع).
2-معیارهای اولیه همچون سود، رشد سود، سود هر سهم (EPS) سود نقدی هر سهم (DPS) و نرخ بازده سرمایه به واسطه استفاده از سود حسابداری دارای ایرادات و عیوبی هستند.
3-ایجاد انگیزه برای مدیران برای ارزش آفرینی.
4-به وجود آمدن معیار مناسب جهت پاداش به مدیران .
طبق مفهوم ارزش افزوده ، ایجاد ارزش در شرکت به عوامل زیر بستگی دارد:
1-شرکت از سرمایه به کار گرفته شده چه بازدهی کسب میکند؟
2-برای سرمایه به کار گرفته شده ، چه هزینه ای پرداخت  می شود؟
ارزش افزوده اقتصادی متشکل از دو اصل اساسی در تصمیم گیری مدیران است :
هدف اولیه هر شرکت باید حد اکثر سازی ارزش وثروت سهامداران باشد.
ارزش هر شرکتی بستگی به این دارد که تا چه حد سودهای آتی مورد انتظار کمتر یا بیشتر از هزینه سرمایه آن است.

بنابراین EVA یک معیار با چند هدف است :
اریابی عملکرد - تعیین ارزش سهام – بودجه بندی علی الخصوص بودجه بندی سرمایه ای و کمک به تعیین میزان پاداش مدیران.
با توجه به جهتگیری EVA، مدیران عملیاتی دارای سه عامل انگیزشی مهم به‌شرح ذیل هستند:
1-تلاش برای کسب بازدهی بیشتر از امکانات موجود.
2-سرمایه‌گذاری در پروژه‌هائی که نرخ بازده آنها بیشتر از نرخ هزینه سرمایه‌ای آنها است.  
3-واگذاری سرمایه‌گذاری‌ها و پروژه‌هائی که نرخ هزینه سرمایه‌ای آنها بیشتر از نرخ بازده آنها است.

کاربرد های EVA

کاربرد ارزش افزوده را می توان در سه حوزه مورد توجه قرار داد:
1-کاربرد اقتصادی : شناخت توانمندیهای اقتصادی بنگاهها نظیر بهره وری منابع و عوامل تولید.
2-کاربرد مدیریتی : شناخت توانمندیها و کارکردهای منابع انسانی نظیر نیروی کار تولید به منظور سنجش عملکرد.
3-کاربرد حسابداری : تحلیل مالی منطقی و سودمند از وضعیت و عملکرد مالی بنگاههای اقتصادی در مقایسه با سود حسابداری.

مزایای استفاده از ارزش افزوده اقتصادی (EVA)

  
1- EVA رابطه نزدیکی با خالص ارزش فعلی (NPV) دارد.
 2-  EVA مدیران ارشد شرکت را نسبت به معیاری که بیشتر تحت کنترل آنها است، پاسخگو می‌کند.
3-  EVA از طریق همه تصمیماتی که مدیران شرکت‌های اتخاذ می‌کنند تحت‌تأثیر واقع می‌شود.  
4- EVA معیار مناسبی جهت تعیین پاداش مدیران می‌باشد.

5-  EVA با ارزش بازار شرکت در ارتباط است.

مزایای ارزش افزوده اقتصادی (EVA)

6- EVA به‌عنوان یک معیار عملکرد اقتصادی با معیارهای دیگری همچون ارزش افزوده نقدی سرمایه‌گذاری ، ارزش افزوده سهامداران  و بازده جریان نقدی روی سرمایه‌گذاری سازگار است.
7- EVA به‌عنوان معیار داخلی سنجش عملکرد موفقیت شرکت در افزودن ارزش به سرمایه‌گذاری سهامدارانش را به بهترین نحو نشان می‌دهد.
8- EVA نشان می‌دهد که ارزش شرکت مستقیماً به عملکرد مدیریت بستگی دارد.
9- EVA می‌تواند مبنائی برای تعیین اهداف سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها قرار گیرد.
10- EVA به‌عنوان معیار اندازه‌گیری عملکرد کمتر در معرض تحریف‌های حسابداری قرار دارد.

معایب EVA

1-محاسبه ارزش افزوده اقتصادی شامل محاسبه نرخ بازده و نرخ هزینه سرمایه می‌باشد که مشکل است.
2-ارزش افزوده اقتصادی معمولاً براساس ارقام تاریخی محاسبه می‌شود.
3-گاهی اوقات تجزیه و تحلیل ارزش افزوده اقتصادی غیرعملی است مثلاً برای شرکت‌هائی که تازه راه‌اندازی شده‌اند یا برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری، تجزیه و تحلیل ارزش افزوده اقتصادی مناسب نیست.

تعاریف EVA

دو روش متداول از تعریف EVA وجود دارد :
1. روش حسابداری و 2. روش مالی


تعریف حسابداری EVA

از دیدگاه حسابداری EVA عبارت است از تفاوت بین سود خالص عملیاتی بعد از مالیات(NOPAT) و هزینه سرمایه.
بنابراینEVA متفاوت از ابزارهای سنتی سنجش سود حسابداری مانند EPS و... است زیرا کل هزینه های تامین سرمایه را درنظر می گیرد.
EVA از حاصلضرب تفاوت بین نرخ بازده(r)ونرخ هزینه سرمایه(c) در مبلغ سرمایه بدست می آید :
EVA = (r – c) * capital  فرمول 1
نرخ بازده سرمایه (r)
نرخ بازده سرمایه به شرح ذیل محاسبه می شود :
r=NOPAT/capital
NOPAT =هزینه کاهش ارزش موجودی ها+(صرفه جویی مالیاتی هزینه بهره–هزینه بهره)+سود خالص حسابداری پس ازکسرمالیات+هزینه معوق+هزینه مزایای پایان خدمت کارکنان+هزینه مطالبات مشکوک الوصول +هزینه کاهش ارزش سرمایه گذاری ها
capital =ذخیره کاهش ارزش سرمایه گذاریها+ذخیره کاهش ارزش موجودیها+بدهیهای بهره دار+جمع حقوق صاحبان سهام+(هزینه های پرداختنی)بدهی بابت هزینه های معوق+ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان+ذخیره مطالبات مشکوک الوصول
نرخ هزینه سرمایه(c)
cدر واقع متوسط موزون هزینه سرمایه (WACC) است.
منظورازهزینه سرمایه متوسط موزون بازدهی موردانتظار مدعیان شرکت براساس سهمشان درتامین نقدینگی شرکت است.

فرمول محاسباتی نرخ هزینه سرمایه به شرح ذیل است :
 c=w*r یا
c=w1*r1+w2*r2+…+wn*rn
منابع تامین مالی که مشمول هزینه سرمایه ای هستند شامل :
1.    بدهیهای بهره دار
2.    اوراق قرضه منتشرشده
3.    سهام عادی
4.    سایرمشتقات حقوق صاحبان سهام

بنابراین با توجه به مطالب قبلی  EVA را به صورت زیر نیز می توان محاسبه کرد :
هزینه های سرمایه ای      NOPAT = EVA– فرمول 2
از دیدگاه مالی : EVA : براساس چگونگی ارتباطش با ارزش افزوده بازار MVA  تعریف می‌شود. در این روش، MVA یا  (NPV) برابر با ارزش فعلی EVA های آتی مورد انتظار شرکت است. از طرفی، MVA  عبارت است از تفاوت بین ارزش شرکت و ارزش دفتری اقتصادی سرمایه به‌کار گرفته شده در شرکت.
  1- MVA نشان دهنده این موضوع است که چگونه یک شرکت به طورموفقیت آمیزی
سرمایه اش را به کار برده و فرصت های سود آورآتی را پیش بینی کرده است
2-هدف اولیه و اساسی هر واحد انتفاعی باید حداکثر کردن  MVAباشد.
  3- EVA ایجاد کننده  MVAاست ،زیرا ارزش فعلی EVA های آتی است که مبنای ارزیابی و ارزشگذاری شرکت در بازار است

رابطه بین EVA&MVA

 1- EVA  معیار داخلی برای سنجش عملکرد است وMVA  معیار خارجی .
2- MVA اثرات ناشی از اقدامات مدیریت از زمان تاسیس شرکت را مورد ارزیابی قرار میدهد وEVAیکسال خاص را ارزیابی میکند.
3- MVA  نشاندهنده ارزیابی جامعه سرمایه گذار از فعالیت شرکت است و متاثر از عملکرد یکسال نمیباشد ولی EVAمربوط به یکسال واحد میباشد.
 4-  EVA ایجاد کننده MVAاست.
5- اگر EVAهای آتی مثبت باشند، سهام شرکت در بازار به صرف فروخته میشود و بالعکس .
گزارشگری ارزش افزوده
گزارشگری ارزش افزوده اندازه گیری وافشای ارزش افزوده وافزایش درثروت ایجادشده بواسطه استفاده مولد ازمنابع شرکت را قبل از تسهیم میان کارکنان و دارندگان اوراق قرضه و دولت وسهامداران نشان می دهد.
براین اساس صورت ارزش افزوده به عنوان مکملی برای صورت سود و زیان ارایه می شود. و می تواند بوسیله ترتیب جدید صورت سودوزیان بشکل زیر ارایه شود :

S-B=W+I+DP+DD+T+R (1
S-B-DP=W+I+DD+T+R (2  یا
که در آن :
سود انباشته =R
درآمد فروش =S
خرید مواد و خدمات =B
استهلاک =DP
دستمزد = W
بهره = I
سود سهام = DD
مالیات = T
معادله (1)  ارزش افزوده ناخالص رابیان می کند درحالیکه معادله (2) بیانگر ارزش افزوده خالص است.سمت چپ هردومعادله نشاندهنده ارزش افزوده (خالص و ناخالص) و سمت راست آنها نشانگر تخصیص ارزش افزوده میان افراد ذینفع است.

چگونگی تهیه صورت ارزش افزوده

تاکنون برای تهیه صورت ارزش افزوده استانداردی ارایه نشده است و شرکتهای خارجی صورت ارزش افزوده را براساس صورت سود وزیان تهیه می کنند.باتوجه به مثال زیر مشخص است که محاسبات ارزش افزوده دریک صورت مالی شامل دوقسمت ابتدا محاسبه ارزش افزوده وسپس توزیع آن بین کارکنان و دولت وتامین کنندگان مالی وبنگاه اقتصادی است.

شرکت نمونه صورت ارزش افزوده
 
فروش 20000
کسرمی شود:موادوخدمات خریداری شده (1550)
کسرمی شود:کاردرجریان ساخت اول دوره (1000(
اضافه می شود:کاردرجریان ساخت آخردوره 1500
کسرمی شود:کالای ساخته شده اول دوره (3000)
اضافه می شود:کالای ساخته شده آخردوره 3000
(1050)
ارزش افزوده 18950
توزیع ارزش افزوده به کارکنان
دستمزدحقوق ومزایای کارکنان 1200
به تامین کنندگان مالی
سود تقسیم شده 7000
بهره 2000
9000  به دولت
مالیات 5000
اقلام باقیمانده در بنگاه:
سود تقسیم نشده 3400
استهلاک 350
3750
ارزش افزوده 18950
 
نتیجه گیری کلی

1- EVA متفاوت ازابزارهای سنتی سنجش سود حسابداری مانندEBIT ، و EPS و...است. زیرا EVA  کل هزینه‌های تامین سرمایه را در نظرمی‌گیرد.
2-با توجه به اینکه معیار EVAبه توانایی بنگاه اقتصادی در خلق بازده مازاد بر بازده مورد انتظار سرمایه گذاران براساس ریسک معین اشاره دارد می تواند میزان اثربخشی عملیات شرکت را اندازه گیری کند.
3- EVA یک معیار با چند هدف است یکی ارزیابی عملکرد، دیگری تعیین ارزش سهام، بودجه‌بندی علی‌الخصوص بودجه‌بندی سرمایه‌ای و کمک به تعیین میزان پاداش مدیران که استحقاق آن را داشته و یک عامل انگیزشی به حساب می‌آید.
در موقعیت فعلی ایران که رشد اقتصادی بالا نیست وشرکتها با محدودیت منابع مالی مواجه اند طبیعی است که مدیریت واستفاده بهینه از منابع مالی بسیار حیاتی است حال در این مسیر ارزش افزوده اقتصادی که بر کاهش هزینه سرمایه واستفاده بهینه از منابع سرمایه ای تاکید دارد می تواند نقش اساسی ایفا کند.بدین ترتیب اتخاذ رویکرد ارزش افزوده اقتصادی در ایران ضروری به نظر می رسد.